Thursday, February 21, 2008

Estonya yazınında Johannes Aavik

Estonya yazını
“Estonya dilinde bilinen ilk yapıt uzun süre, A.T.Hellen’in 1739’da yayımlanan Kutsal Kitap çevirisi olarak kaldı. Estonya yazın yaşamında gerçek bir patlama 19.yüzyılın başlarında gerçekleşti. Bu döneme damgasını vuran gelişme, ‘Estophile Hareketi’nin ortaya çıkışıydı.
Griedrich Neinhold Reutzwald (1803-1882) 1857-1861’de Kalevipoeg’in (Kalev’in Oğlu) ilk versiyonunu yayımladı. Sözlü gelenek anlatılarından esinlenen bir ulusal destan olan bu yapıt 20 şarkıya dağılmış 19.047 dizeden oluşur ve Leton yazınının kurucusu sayılır.
Ulusal Romantizm denen dönemi en iyi Lydia Koidula (1843-1886) simgeler. Ülkesinin şanı uğruna yazılmış şiirlerinden başka, Leton dilinde ilk tiyatro oyununu kaleme aldı. 19. yüzyıl sonları iki kişinin damgasını taşır: Juhan Liiv (1864-1913) ve özellikle de Eduard Vilde (1865-1933). Eduard Vilde, belli bir eleştirel gerçekçiliğin temsilcisi oldu. Almanya’ya yaptığı bir yolculuk dönüşünde iki roman yayımladı: 1896’da Külmale Maale (Soğuk Topraklara Doğru), iki yıl sonra da Raudsed Käed (Demir Eller). Ama başyapıtı, tartışmasız, köylüler ile sanatçıların yaşamını betimleyen romanesk bir üçlemenin ilk bölümüdür: 1902’de yayımlanan Mahtraz Soda (Mahtra Savaşı).
20.yüzyıl başlarının en önemli yazın olayı Noor Esti (Genç Estonya) hareketinin doğuşudur. Bu hareket çok açık ve yazın hareketlerine ve genel olarak Avrupa kültürlerine yakın olma eğilimindedir.
Şairler Gustav Suits (1883-1956) (Elu Tuli / Yaşam Ateşi, 1905 ve Tuulemaa / Rüzgar Ülkesi 1913), ile Villem Grünthal-Ridala Tuglas (1886-1917): Hunt (kurt, 1901), Felix Ormusson (1915), Väike Illimar (Küçük İllimar, 1937) ve dilde yenileştirmeci Johannes Aavik (1880-1937), her biri kendi türlerinde, hareketin simgeleri oldular. 1905 Devrimi ertesinde birçoğu sürgüne gitmek zorunda kaldı.
Bağımsızlık, Estonya yazın faaliyetinin itici gücü oldu. 1922’de Yazarlar Birliği kuruldu. Ertesi yıl aylık Looming dergisinin ilk sayısı çıktı; derginin düşünsel etkisi çok büyük oldu. Bu dönemde yazınsal üretim arttı ve zenginleşti. Anton Tamsaare’ın (1878-1940) başyapıtı olan beş ciltlik roman Tode Ja Oigus (Hakikat ve Adalet) 1926-1933 yılların arasında yayımlandı; bu, 19.yüzyılda ve 20 yüzyıl başlarındaki Estonya’da yaşam üstüne geniş bir freskti.Sovyet istilası büyük yazarların çoğunun sürgüne gitmesine yol açtı. Faaliyetlerini kendilerine kucak açan ülkelerde, özellikle de İsveç’te sürdürdüler.”
(Baltık Ülkeleri, Pascal Lorot)

No comments: